شکستگی لگن از جدی‌ترین آسیب‌های ارتوپدی است و معمولاً بر اثر ضربه‌های شدید مانند سقوط از ارتفاع، تصادف، یا زمین‌خوردگی در افراد سالمند رخ می‌دهد. این نوع شکستگی به دلیل قرار داشتن لگن در مرکز بدن، تأثیر مستقیم و مهمی بر حرکت، ایستادن و حتی عملکرد اندام‌های داخلی دارد. به همین دلیل تشخیص سریع و درمان اصولی، نقش مهمی در حفظ عملکرد بدن و جلوگیری از عوارض خطرناک دارد.

به گفته دکتر مهرداد منصوری – متخصص ارتوپدی و آسیب‌های لگن – هرگونه درد شدید، ناتوانی در راه رفتن، یا چرخش غیرطبیعی پا پس از ضربه باید شکستگی لگن را مشکوک کند. در این مقاله روش‌های دقیق تشخیص و بهترین راه‌های درمان شکستگی لگن را بررسی می‌کنیم.

شکستگی لگن چیست و چه عواملی باعث آن می‌شود؟

لگن شامل استخوان‌های ران، ایلیوم، ایسکیوم و پوبیس است که با هم مفصل لگن را تشکیل می‌دهند. شکستگی این ساختارها می‌تواند از خفیف تا بسیار شدید متغیر باشد.

مهم‌ترین علل شکستگی لگن:

• زمین‌خوردگی در سالمندان به‌ویژه کسانی که پوکی استخوان دارند

• تصادفات خودرو و موتورسیکلت

• سقوط از ارتفاع

• ضربه‌های ورزشی شدید

• آسیب‌های جنگی یا صنعتی

پیری، مصرف برخی داروها، ضعف عضلات، پوکی استخوان و اختلالات تعادلی نیز احتمال شکستگی لگن را افزایش می‌دهد.

علائم شکستگی لگن

شناخت نشانه‌ها اهمیت زیادی در تشخیص سریع دارد. شایع‌ترین علائم عبارتند از:

• درد شدید در ناحیه لگن یا کشاله ران

• ناتوانی در تحمل وزن یا راه رفتن

• چرخش غیرطبیعی پا به سمت بیرون

• کوتاه شدن پا در سمت آسیب‌دیده

• تورم و کبودی لگن

• صدای تق‌تق یا احساس ساییدگی هنگام حرکت

هر یک از این نشانه‌ها پس از ضربه، احتمال شکستگی لگن را بسیار بالا می‌برند و نیاز به بررسی فوری دارند.

تشخیص شکستگی لگن چگونه انجام می‌شود؟

تشخیص دقیق شکستگی لگن معمولاً ترکیبی از معاینه بالینی و روش‌های تصویربرداری است.

1. معاینه فیزیکی توسط پزشک

ارتوپد با بررسی علائم زیر مشکوک به شکستگی می‌شود:

• درد هنگام فشار

• محدودیت حرکت

• شکل غیرطبیعی پا

• تورم و کبودی

• عدم توانایی ایستادن

به گفته دکتر مهرداد منصوری، در برخی بیماران به‌خصوص سالمندان، ممکن است درد خفیف باشد اما همچنان شکستگی وجود داشته باشد؛ بنابراین تصویربرداری ضروری است.

2. عکس‌برداری ساده (X-Ray)

اولین و مهم‌ترین اقدام برای تشخیص شکستگی لگن، تهیه یک عکس X-Ray از لگن و مفصل ران است. این تصویر معمولاً نوع و محل شکستگی را مشخص می‌کند.

3. سی‌تی اسکن (CT-Scan)

در شکستگی‌های پیچیده یا زمانی که X-Ray تصویر کاملی ارائه نمی‌دهد، سی‌تی‌اسکن بهترین روش است زیرا:

• جابه‌جایی‌های کوچک استخوان را نشان می‌دهد

• برای برنامه‌ریزی جراحی ضروری است

• جزئیات دقیق ساختار لگن را مشخص می‌کند

4. ام‌آرآی (MRI)

MRI برای موارد زیر استفاده می‌شود:

• شکستگی‌های مخفی یا استرسی

• آسیب‌های همراه مانند تاندون، رباط یا بافت نرم

• درد لگن بدون تشخیص قطعی در X-Ray

5. آزمایش خون

گاهی برای بررسی عوارض احتمالی یا خونریزی داخلی، آزمایش خون نیز انجام می‌شود.

درمان شکستگی لگن چگونه انجام می‌شود؟

درمان شکستگی لگن به نوع شکستگی، میزان جابه‌جایی استخوان، سن بیمار و وضعیت عمومی او بستگی دارد. به‌طور کلی درمان به دو گروه تقسیم می‌شود:

1. درمان غیرجراحی (محافظه‌کارانه)

این روش زمانی استفاده می‌شود که:

• شکستگی بدون جابه‌جایی باشد

• استخوان پایدار و محکم باقی مانده باشد

• بیمار توانایی جراحی را نداشته باشد (مثلاً سالمندان بسیار ضعیف)

روش‌های درمان غیرجراحی:

• استراحت نسبی

• مسکن‌ها و داروهای ضدالتهاب

• فیزیوتراپی برای تقویت عضلات لگن و ران

• استفاده از واکر یا عصا برای جلوگیری از افتادن

• بی‌حرکتی نسبی بدون گچ‌گیری (چون لگن قابل گچ‌گیری نیست)

این روش معمولاً زمان بهبود طولانی‌تری دارد و نیازمند مراقبت زیاد است.

2. درمان جراحی

در بیشتر موارد، مخصوصاً زمانی که شکستگی همراه با جابه‌جایی باشد، درمان جراحی ضروری است. به گفته دکتر مهرداد منصوری، جراحی به‌طور قابل توجهی درد، ناتوانی و احتمال عوارض را کاهش می‌دهد.

انواع جراحی شکستگی لگن:

الف) فیکس کردن استخوان با پیچ و پلاک

اگر شکستگی در گردن یا تروکانتر استخوان ران باشد و امکان ترمیم وجود داشته باشد، از پیچ، پلاک یا پین برای ثابت کردن استخوان استفاده می‌شود.

ب) نایلینگ داخل استخوان (Intramedullary Nail)

در شکستگی‌های بازشدگی استخوان ران، میله‌ای فلزی داخل استخوان قرار داده می‌شود که ثبات بسیار خوبی ایجاد می‌کند.

ج) تعویض مفصل لگن (هیپ آرتروپلاستی)

در موارد زیر انجام می‌شود:

• شکستگی شدید گردن استخوان ران

• افراد بالای ۷۰ سال

• استخوان بسیار آسیب‌دیده

• آرتروز زمینه‌ای

در این روش مفصل آسیب‌دیده با یک مفصل مصنوعی جایگزین می‌شود. این عمل معمولاً به کاهش سریع درد و بازگشت به فعالیت‌های روزمره کمک می‌کند.

د) فیکس کردن حلقه لگنی

اگر حلقه لگن (پلویک رینگ) شکسته باشد، پزشک با پیچ و پلاک‌های مخصوص آن را ثابت می‌کند.

مراقبت‌های پس از جراحی یا درمان شکستگی لگن

بهبود کامل ممکن است چند هفته تا چند ماه طول بکشد. مهم‌ترین اقدامات پس از درمان عبارتند از:

1. فیزیوتراپی

فیزیوتراپی برای:

• بازگشت قدرت عضلات

• جلوگیری از خشکی مفصل

• بهبود راه رفتن
  ضروری است.

2. مصرف دارو

برای کنترل درد و جلوگیری از لخته شدن خون، داروهای تجویز شده باید به‌موقع مصرف شوند.

3. پیشگیری از لخته خون

با استفاده از:

• جوراب واریس

• داروهای ضدانعقادی

• راه رفتن زودهنگام با کمک واکر

4. تغذیه مناسب

مصرف کلسیم، ویتامین D، پروتئین و مایعات برای ترمیم استخوان بسیار مهم است.

5. ارزیابی پوکی استخوان

طبق توصیه دکتر منصوری، تمام افراد بالای ۵۰ سال که شکستگی لگن دارند باید از نظر پوکی استخوان بررسی شوند تا از شکستگی‌های بعدی جلوگیری شود.

عوارض احتمالی شکستگی لگن

در صورتی که درمان مناسب انجام نشود، عوارض زیر ممکن است رخ دهد:

• درد مزمن مفصل ران

• ناتوانی در راه رفتن طبیعی

• کوتاهی پا

• آرتروز زودرس مفصل لگن

• نکروز سر استخوان ران

• خونریزی داخلی یا عفونت

به همین دلیل مراجعه سریع و درمان صحیح اهمیت زیادی دارد.

چه زمانی باید فوراً به پزشک مراجعه کرد؟

اگر پس از ضربه یا زمین‌خوردگی، علائم زیر را مشاهده کردید، احتمال شکستگی لگن بالاست:

• درد شدید لگن

• ناتوانی در ایستادن

• چرخش یا تغییر شکل پا

• تورم و کبودی شدید

• عدم توانایی حرکت دادن پا

• درد کشاله ران همراه با ضربه

در این شرایط باید بیمار را حرکت نداد و فوراً با اورژانس تماس گرفت.

جمع‌بندی

شکستگی لگن یکی از آسیب‌های جدی است که نیاز به تشخیص سریع و درمان اصولی دارد. تشخیص معمولاً با معاینه، عکس X-Ray و در صورت نیاز CT یا MRI انجام می‌شود. درمان بر اساس نوع شکستگی می‌تواند شامل استراحت، دارو، یا جراحی با پیچ، پلاک، میله یا حتی تعویض مفصل لگن باشد.

مراقبت‌های پس از درمان، فیزیوتراپی و پیشگیری از پوکی استخوان نقش مهمی در بهبود کامل دارند. به گفته دکتر مهرداد منصوری، مداخله به‌موقع و انتخاب روش درمان مناسب، از بروز عوارض جدی و ناتوان‌کننده جلوگیری می‌کند.